Vĩnh biệt Tô Thùy Yên thi sĩ trải lòng trên phá Tam Giang – Vịnh Thanh – Tô Thùy Yên, thi sĩ của non nước miền Nam, vừa qua đời vào ngày 21.5.2019 tại Texas, Hoa Kỳ. Thiếu tá Đinh Thành Tiên (Tô Thùy Yên), trưởng phòng Tâm lý chiến Việt Nam Cộng Hòa, định cư tại Hoa Kỳ vào năm 1993 sau 13 năm cay đắng trong lao tù cộng sản qua ba lần bị Hà Nội giam cầm. Là người lính yêu và sống vì quê hương, Tô Thùy Yên trải lòng với dòng thơ trân trọng tình yêu, nghĩa bằng hữu, nợ núi sông. Vào tháng 3.1974 khi Trung cộng xâm chiếm Hoàng Sa, ông sáng tác “Trường Sa hành” để vinh danh chiến sĩ VNCH can đảm hy sinh bảo vệ lãnh hải của tổ quốc. “Sóng thiên cổ khóc, biển tang chế Hữu hạn nào không tủi nhỏ nhoi? Tiếc ta chẳng được bao nhiêu lệ Nên tưởng trùng dương khóc trắng trời Mùa gió xoay chiều, gió khốc liệt Bãi Đông lở mất, bãi Tây bồi Đám cây bật gốc chờ tan xác Có hối ra đời chẳng chọn nơi? Trong làn nước vịnh xanh lơ mộng Những cụm rong óng ả bập bềnh Như những tầng buồn lay động mãi Dưới hồn ta tịch mịch long lanh Mặt trời chiều rã rưng rưng biển Vầng khói chim đen thảng thốt quần Kinh động đất trời như cháy đảo… Ta nghe chừng phỏng khắp châu thân Ta ngồi bên đống lửa man rợ Hong tóc râu, chờ chín miếng mồi Nghe cây dừa ngất gió trùng điệp Suốt kiếp đau dài nỗi tả tơi” Khi nhắc đến thơ Tô Thùy Yên nhiều người thường nghĩ đến bài “Chiều trên phá Tam Giang” nhờ được Trần Thiện Thanh phổ nhạc nhưng ít ai biết lời bài hát chỉ là một phần rất nhỏ trong bài trường thi thổn thức tiếng lòng da diết về thời cuộc binh lửa của Việt Nam. Là người khép kính sau nhiều năm lao tù cộng sản do đó ít ai hiểu được nỗi lòng Tô Thùy Yên gửi gắm vào bài “Chiều trên phá Tam Giang” được ông sáng tác vào năm 1972. [Qua nhận xét của nhà báo/MC Đinh Yên Thảo thì Tô Thùy Yên “là người trầm ngâm, nghe nhiều hơn nói.” (ĐYT, Tô Thùy Yên cánh chim còn để vệt).] “Chiều trên phá Tam Giang” là kết quả của nỗi lòng rung động khi Tô Thùy Yên chứng kiến cảnh người lính (một Thiếu Tá VNCH) đứng chơ vơ giữa trời nước phá Tam Giang và cảm nhận đời người thật ngắn ngủi giữa cơn binh lửa khốc liệt và ác nghiệt đang tàn phá cả hai miền Nam Bắc. Trường thi “Chiều trên phá Tam Giang” gồm ba phần được khai bút với cảnh tượng cảm thương thân phận người lính giữa “trời nước mông mênh, thân nhỏ nhoi.” “Chiếc trực thăng bay là mặt nước Như cơn mộng nhanh Phá Tam Giang, phá Tam Giang Bờ bãi hỗn mang, dòng bát ngát Cát hôn mê, nước miệt mài trôi Ngó xuống cảm thương người lỡ bước Trời nước mông mênh, thân nhỏ nhoi Phá Tam Giang, phá Tam Giang Nhớ câu ca dao sầu vạn cổ Chiều dòn tan, nắng đọng nứt ran ran Trời thơm nước, thơm cây, thơm xác rạ Thơm cả thiết tha đời Rào rào trận gió nhám mặt mũi Rào rào trận buồn ngây chân tay” Phần đầu của bài thơ tả cảnh chiến tranh tàn khốc. “Ta ngó thấy thuỳ dương gãy rủ Từng cây như nỗi bất an già Ta ngó thấy rào chà cản nước Từng hàng như nỗ lực lao đao Ta ngó thấy nhà cửa trốc nóc Từng ngôi như mặt đất đang gào” Và, nỗi đau giữa những người con nước Việt chém giết nhau. “Ví dầu ngươi bắn rụng ta Như tiếng hét Xé hư không bặt im Chuyện cũng thành vô ích Ví dầu ngươi gục Vì bom đạn bất dung Thi thể chẳng ai thâu Nào có chi đáng kể Nghĩ cho cùng, nghĩ cho cùng Ví dầu các việc ngươi làm, các việc ta làm Có cùng gom góp lại Mặt đất này đổi khác được bao nhiêu? Ngươi há chẳng thấy sao Phá Tam Giang, phá Tam Giang ngày rày đâu đã cạn? .. Ta tự hỏi vì sao (Còn ngươi, có bao giờ ngươi tự hỏi?) Và ta tự trả lời (Có bao giờ ngươi tự trả lời?) Chúng ta khác nào cánh quạt phi cơ Phải quạt, phải quạt Chỉ vì nó phải quạt Ta thương ta yếu hèn Ta thương ngươi khờ khạo Nên cả hai cùng cam phận quay cuồng Nên cả hai cùng mắc đường Lịch Sử” Phần hai của “Chiều trên phá Tam Giang” diễn tả nỗi nhớ nhung của người lính sa trường. “Chiều trên phá Tam Giang Anh sực nhớ em Nhớ bất tận … Anh yêu em, yêu nuối tuổi hai mươi Rực chiếu bao nhiêu giấc mộng đua đòi Như những mặt trời con thật dễ thương Sẽ rơi rụng dọc đường lên dốc tuổi Mỗi sáng trưa chiều tối đêm khuya Anh yêu em, yêu nuối tuổi hai mươi Coi chuyện đó như lần đi tuyệt tích” Theo tường thuật của nhà báo/MC Đinh Yên Thảo thì Tô Thùy Yên “kể đó là mối tình với một thiếu nữ xinh đẹp, nhà có cửa tiệm trong thương xá Tam Đa. Ông đem cuộc tình của mình viết thành cuộc tình của người lính sống chết nơi tuyến đầu, nhớ về người yêu như sự một hy vọng và cứu rỗi, tìm sự bình an ở một nơi xa xôi, trong khi người yêu là cô sinh viên bé nhỏ tuổi đôi mươi luôn canh cánh nỗi lo sợ ly biệt, mất mát. “ (ĐYT, Tô Thùy Yên cánh chim còn để vệt). Có lẽ tình yêu của người lính quá bấp bênh giữa binh lửa tàn khốc trên quê hương hoà quyện với cảm xúc số phận của con người quá mỏnh manh giữa thời cuộc lao đao cho nên Tô Thùy Yên đã kết thúc phần hai với câu: “Ôi tình yêu, bằng chứng huy hoàng của thất bại!” Phần cuối của “Chiều trên phá Tam Giang” tràn đầy triết lý sống của một thi sĩ nhận ra cõi đời thật tạm bợ. “Nghĩ tới kiếp người đang lỡ độ đường Trên mịt mùng nghi hoặc Nghĩ tới thanh xuân mất tích tự đời nào Còn lưu hậu chua cay hoài vọng … Cái chết lâu như nỗi héo hon dần Làm chính mình bực bội Gió muôn ngàn năm thổi lẽ tuần hoàn Cho cỏ cây thay đời đổi kiếp” Tô Thùy Yên kết thúc “Chiều trên phá Tam Giang” – bài trường thi thổn thức tiếng lòng da diết về thời cuộc binh lửa Việt Nam – với những dòng chữ đa nghĩa xoáy tâm. “Chiều trên phá Tam Giang Có gã hề cuồng buông tiếng cười lạnh rợn Khiến bầy ác thú mà lịch sử sanh cầm cũng chợt hãi hùng Dớn dác ngó” Đời người thật ngắn ngủi như hạt sương buổi sáng sẽ biến dạng khi mặt trời vừa lên (nhân sanh triêu lộ). Có những nhân tình và cá tính không thể đo được bằng ngày dài hay tháng ngắn, tâm gần hay chí xa. Có lẽ chỉ khi nào độc hành qua các ngõ vắng của những lối mòn cô đơn trên đường đời phức tạp và băn khoăn suy nghĩ để cảm nhận sự xúc động cá biệt về tình cảnh mong manh của bản thân trước thời cuộc bất công thì mới thấy rõ nỗi lòng da diết của thi sĩ đan tình đậm đà với non sông gấm vóc vướng mắc hằng hà mối oan khiên. Xin chân thành tri ân và vĩnh biệt Tô Thùy Yên, thi sĩ trải lòng với dòng thơ trân trọng tình yêu, nghĩa bằng hữu, nợ núi sông. Xin chân thành tri ân và vĩnh biệt Thiếu tá Đinh Thành Tiên, người lính Việt Nam Cộng Hòa yêu và sống vì quê hương. Vịnh Thanh Dương Thành Lợi Bắc Mỹ 22.5.2019 __________________________________ Đính kèm: “Trường Sa hành” và “Chiều trên phá Tam Giang” Trường Sa hành Toujours il y eut cette clameur, Toujours il y eut cette fureur… (Saint John Perse) Trường Sa! Trường Sa! Đảo chuếnh choáng! Thăm thẳm sầu vây trắng bốn bề Lính thú mươi người lạ sóng nước Đêm nằm còn tưởng đảo trôi đi Mùa Đông Bắc, gió miên man thổi Khiến cả lòng ta cũng rách tưa Ta hỏi han, hề, Hiu Quạnh Lớn Mà Hiu Quạnh Lớn vẫn làm ngơ Đảo hoang, vắng cả hồn ma quỉ Thảo mộc thời nguyên thuỷ lạ tên Mỗi ngày mỗi đắp xanh rờn lạnh Lên xác thân người mãi đứng yên Bốn trăm hải lý nhớ không tới Ta khóc cười như tự bạo hành Dập giận, vác khòm lưng nhẫn nhục Đường thân thế lỡ, cố đi nhanh Sóng thiên cổ khóc, biển tang chế Hữu hạn nào không tủi nhỏ nhoi? Tiếc ta chẳng được bao nhiêu lệ Nên tưởng trùng dương khóc trắng trời Mùa gió xoay chiều, gió khốc liệt Bãi Đông lở mất, bãi Tây bồi Đám cây bật gốc chờ tan xác Có hối ra đời chẳng chọn nơi? Trong làn nước vịnh xanh lơ mộng Những cụm rong óng ả bập bềnh Như những tầng buồn lay động mãi Dưới hồn ta tịch mịch long lanh Mặt trời chiều rã rưng rưng biển Vầng khói chim đen thảng thốt quần Kinh động đất trời như cháy đảo… Ta nghe chừng phỏng khắp châu thân Ta ngồi bên đống lửa man rợ Hong tóc râu, chờ chín miếng mồi Nghe cây dừa ngất gió trùng điệp Suốt kiếp đau dài nỗi tả tơi Chú em hãy hát, hát thật lớn Những điệu vui, bất kể điệu nào Cho ấm bữa cơm chiều viễn xứ Cho mái đầu ta chớ cúi sâu Ai hét trong lòng ta mỗi lúc Như người bị bức tử canh khuya Xé toang từng mảng đời tê điếng Mà gửi cùng mây, đỏ thảm thê Ta nói với từng tinh tú một Hằng đêm, tất cả chuyện trong lòng Bãi lân tinh thức âm u sáng Ta thấy đầu ta cũng sáng trưng Đất liền, ta gọi, nghe ta không? Đập hoảng Vô Biên, tín hiệu trùng Mở, mở giùm ta khoảng cách đặc Con chim động giấc gào cô đơn Ngày. Ngày trắng chói chang như giũa Ánh sáng vang lừng điệu múa điên Mái tóc sầu nung từng sợi đỏ Kêu dòn như tiếng nứt hoa niên Ôi lũ cây gầy ven bãi sụp Rễ bung còn gượng cuộc tồn sinh Gắng tươi cho đến ngày trôi ngã Hay đến ngày bờ tái tạo xanh San hô mọc tủa thêm cành nhánh Những nỗi niềm kia cũng mãn khai Thời gian kết đá mốc u tịch Ta lấy làm bia tưởng niệm Người 3-1974 _______________________ Chiều trên phá Tam Giang Phá Tam Giang ngày rày đã cạn (Ca dao) 1. Chiếc trực thăng bay là mặt nước Như cơn mộng nhanh Phá Tam Giang, phá Tam Giang Bờ bãi hỗn mang, dòng bát ngát Cát hôn mê, nước miệt mài trôi Ngó xuống cảm thương người lỡ bước Trời nước mông mênh, thân nhỏ nhoi Phá Tam Giang, phá Tam Giang Nhớ câu ca dao sầu vạn cổ Chiều dòn tan, nắng đọng nứt ran ran Trời thơm nước, thơm cây, thơm xác rạ Thơm cả thiết tha đời Rào rào trận gió nhám mặt mũi Rào rào trận buồn ngây chân tay Ta ngó thấy ghe thuyền quần tụ Từng đoàn như trẻ nhỏ ghê ma Ta ngó thấy thuỳ dương gãy rủ Từng cây như nỗi bất an già Ta ngó thấy rào chà cản nước Từng hàng như nỗ lực lao đao Ta ngó thấy nhà cửa trốc nóc Từng ngôi như mặt đất đang gào Vì sao ngươi tới đây? Hỡi gã cộng quân sốt rét, đói Xích lời nguyền sinh Bắc, tử Nam Vì sao ta tới đây? Lòng xót xa, thân xác mỏi mòn Dưới mắt người làm tên lính nguỵ Ví dầu ngươi bắn rụng ta Như tiếng hét Xé hư không bặt im Chuyện cũng thành vô ích Ví dầu ngươi gục Vì bom đạn bất dung Thi thể chẳng ai thâu Nào có chi đáng kể Nghĩ cho cùng, nghĩ cho cùng Ví dầu các việc ngươi làm, các việc ta làm Có cùng gom góp lại Mặt đất này đổi khác được bao nhiêu? Ngươi há chẳng thấy sao Phá Tam Giang, phá Tam Giang ngày rày đâu đã cạn? Ta phá lên cười, ta phá lên cười Khi tưởng tượng ngươi cùng ta gặp gỡ Ở cõi âm nào ngươi vốn không tin Hỏi nhau chơi thoả chút tính bông đùa: Ngươi cùng ta ai thật sự hy sinh Cho tổ quốc Việt Nam – một tổ quốc…? Các việc ngươi làm Ngươi tưởng chừng ghê gớm lắm Các việc ta làm Ta xét thấy chẳng ra chi Nên ngươi hăng điên, còn ta ảm đạm Khi cùng làm những việc như nhau Ta tự hỏi vì sao (Còn ngươi, có bao giờ ngươi tự hỏi?) Và ta tự trả lời (Có bao giờ ngươi tự trả lời?) Chúng ta khác nào cánh quạt phi cơ Phải quạt, phải quạt Chỉ vì nó phải quạt Ta thương ta yếu hèn Ta thương ngươi khờ khạo Nên cả hai cùng cam phận quay cuồng Nên cả hai cùng mắc đường Lịch Sử Cùng mê sa một con đĩ thập thành Chiều trên phá Tam Giang rộn ràng tiếng chiến trận Chiều trên phá Tam Giang im lìm âm cảm thông 2. Chiều trên phá Tam Giang Anh sực nhớ em Nhớ bất tận Giờ này thương xá sắp đóng cửa Người lao công quét dọn hành lang Những tủ kính tối om Giờ này thành phố chợt bùng lên Để rồi tắt nghỉ sớm (Sài Gòn nới rộng giờ giới nghiêm Sài Gòn không còn buổi tối nữa) Giờ này có thể trời đang nắng Em rời thư viện đi rong chơi Dưới đôi vòm cây ủ yên tĩnh Viền dòng trời ngọc thạch len trôi Nghĩ tới ngày thi tương lai thúc hối Căn phòng cao ốc vàng võ ánh đèn Quyển sách mở sâu đêm Nghĩ tới người mẹ đăm chiêu, đứa em quái quỷ Nghĩ tới đủ thứ chuyện tầm thường Mà cô gái nào cũng nghĩ tới Rồi nghĩ tới anh, nghĩ tới anh Một cách tự nhiên và khốn khổ Giờ này có thể trời đang mưa Em đi nép hàng hiên sướt mướt Nhìn bong bóng nước chạy trên hè Như những đoá hoa nở gấp rút Rồi có thể em vào một quán nước quen Nơi chúng ta thường hẹn gặp Buông tâm trí bập bềnh trên những đợt lao xao Giữa những đám ghế bàn quạnh quẽ Nghĩ tới anh, nghĩ tới anh Cơn nghĩ tới không sao cầm giữ nổi Như dòng lệ nào bất giác rơi tuôn Nghĩ tới, nghĩ tới một điều hệ trọng vô cùng Của chiến tranh mà em không biết rõ Nghĩ tới, nghĩ tới một điều hệ trọng vô cùng Một điều em sợ phải nghĩ tới Giờ này thành phố chợt bùng lên Chiều trên phá Tam Giang Anh sực nhớ em Nhớ bất tận Anh yêu em, yêu nuối tuổi hai mươi Rực chiếu bao nhiêu giấc mộng đua đòi Như những mặt trời con thật dễ thương Sẽ rơi rụng dọc đường lên dốc tuổi Mỗi sáng trưa chiều tối đêm khuya Anh yêu em, yêu nuối tuổi hai mươi Coi chuyện đó như lần đi tuyệt tích Trong nước trời lãng đãng nghìn trùng Không nghe thấy cả tiếng mình độc thoại Anh yêu em, yêu nuối tuổi hai mươi Thấy trong lòng đời nở thật lẻ loi Một cành mai nhị độ Thấy tình yêu như vận hội tàn đời Để xé mình khỏi ác mộng Mà người đàn ông mê tưởng suốt thanh xuân Ôi tình yêu, bằng chứng huy hoàng của thất bại! 3. Chiều trên phá Tam Giang Mày nhìn con nước xiết Chảy băng bờ bãi ngổn ngang câm Nghĩ tới, nghĩ tới những công trình mày có thể hoàn thành Mà rồi mày bỏ dở Nghĩ tới kiếp người đang lỡ độ đường Trên mịt mùng nghi hoặc Nghĩ tới thanh xuân mất tích tự đời nào Còn lưu hậu chua cay hoài vọng Nghĩ tới khu vườn ẩn cư cỏ cây khuất lấp Căn nhà ma ám chầy ngày gió thổi miên man Đụt tuổi già bình an vô tích sự Như lau lách bờm sờm trên mặt sông nhăn Cùng cái chết Cái chết lâu như nỗi héo hon dần Làm chính mình bực bội Gió muôn ngàn năm thổi lẽ tuần hoàn Cho cỏ cây thay đời đổi kiếp Và mày kinh sợ nghe nhắc điều vượt sức bình sinh Bởi mày không đủ dạn dày trình diễn tới lui cơn thất chí Như gã hề cuồng mưu sinh giữa chốn đông người Với từng ấy tấn tuồng bần tiện Rút ra từ lịch sử u mê Gió thổi thêm đi, gió thổi thêm đi Cho cỏ cây mau chết, mau hồi sinh Mày mặc kệ Chiều trên phá Tam Giang Có gã hề cuồng buông tiếng cười lạnh rợn Khiến bầy ác thú mà lịch sử sanh cầm cũng chợt hãi hùng Dớn dác ngó 6-1972 |
PEN Vietnam 